Doğum Kontrol Yöntemleri
GEBELİKTEN KORUNMA(DOĞUM KONTROL) NEDİR VE YÖNTEMLERİ NELERDİR
Çiftlerin istenilen zamanda istediği sayıda çocuk yapabilmelerine ve bunu sağlayan araçlara doğum kontrolü nedir. Doğru ve etkili bir doğum kontrol yöntemi seçmek, bireylerin yaşam tarzlarına, sağlık durumlarına ve tercihlerine göre değişebilir.
DOĞAL KORUNMA YÖNTEMLERİ İLE İSTENMEYEN GEBELİKTEN KORUNMA MÜMKÜN MÜ?
Doğal yöntemlerle doğum kontrolü mümkünmü sorusunun cevabı mümkündür Fakat bu yöntemler arasında vücut sıcaklığının takibi (bazal vücut sıcaklığı yöntemi), vajinal salgıların incelenmesi (takvim yöntemi) ve rahim ağzı mukusunun değişimlerinin izlenmesi (mukus yöntemi) gibi teknikler bulunur. Bu teknikte ilgili kişi vücut ısısı takibi yapar ısı değişikliği ile yumurtala tahmini yapılır aynı şekilde vaginal sekresyon artışı hormon artışını ve yumurtlamayı gösterir bu dönemlerde ilişkiden kaçınılarak korunma sağlanmaya çalışılır.Bu yöntemleri kullanmak dikkat gerektirir ve gebelik riski azada olsa mümkündür. Etkinlği genel olarak %75 tir. İLİŞKİ SIRASINDA ERKEĞİN GERİ ÇEKME VE VAJEN DIŞINA BOŞALMA(COİTUS İNTERRUPTUS) BİR KORUNMA YÖNTEMİ DEĞİLDİR VE GEBELİK RİSKİ OLUŞTURUR AYRICA CİNSEL HAZZ PROBLEMLERİ YAPAR.
EN İDEAL DOĞUM KONTROL YÖNTEM NEDİR ?
En sağlıklı gebelikten korunma yöntemi, bireyin sağlık durumu, yaşam tarzı ve tercihlerine bağlı olarak değişebilir. İlgili kişi muayene edilerek onun için en ideal doğum kontrol yöntemi belirlenir.
DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ NELERDİR
- HORMONAL YÖNTEMLER(DOĞUM KONTROL HAPLARI): kadınların hormon düzeyleri değiştirerek yumurtlama ve rahimde yumurtaya hazırlığı etkileyerek gebe kalmayı önlemektedir 21 günlük kullanılan; 28 günlük kullanılan; ve ertesi gün tek sefer kullanılan tipleri mevcut. Ertesi gün hapları acil durumlar için kullanılabilir en etkili olduğu dönem ilk 12 saattir ilk 72 saat sonrası kullanımı gebeliği önlemez
Doğum kontrol haplarının yararları:
- Yumurtalık kanserini azaltırlar: Bu azalma 5 yıl kullanmış olanlarda %10-20, 15 yıl kullanmış olanlarda %40- 50’dir.
- Kanama düzensizliklerini tedavi eder.
- Rahim kanserini azaltır.
- Yumurtalık kistlerini azaltır.
- Meme hastalıklarını azaltır.
- Kalın bağırsak kanseri riskini azaltır.
- Fazla miktarda adet kanamasını azaltır, kansızlığı önler.
- Ağrılı adet görmeyi azaltır.
Doğum kontrol hapları kullanımı sakıncalı olanlar:
- Aktif meme kanseri hastaları
- Ağır siroz ve karaciğer tümörü olanlar
- 20 yıldan uzun süreli diyabeti bulunanlar
- Viral hepatit hastaları
- Doğum sonrası dönemde olanlar; emzirenlerde 6 hafta, emzirmeyenlerde 3 hafta
- 35 yaş üstünde günde en az 15 adet sigara içenler
- Hipertansiyonu olanlar (160 mmHg sistolik veya 100 mmHg diyastolik)
- Venöz tromboemboli/pulmoner emboli öyküsü olanlar
- İskemik kalp hastalığı olanlar
- Serebrovasküler olay öyküsü olanlar
- Auralı migren olanlar
- Retinopati/nefropati/nöropatiyle seyreden diyabet hastaları
- Pıhtılaşmaya yatkın olan bazı genetik durumları bulunanlar
Hormonal yöntemler genellikle doğum kontrol hapı şeklinde olabildiği gibi aynı şekilde aylık veya 3 aylık iğne şeklinde hormon içeren iğneler ile olabilmektedir. Ayrıca cilde yapıştırılan flaster şeklinde hormon salgılayan bantlar şeklinde olabilmektedir. Flaster aşırı obez veya kalp hastalığında önerilmez doğru kullanımda %99 etkilidir.
- BARİYER YÖNTEMLER(PREZERVATİF=KONDOM, DİAFRAM=KADIN PREZERVATİFİ)
PREZERVATİF(KONDOM): Kauçuktan üretilen lateks ile elde edilen partner erkeğin penise yerleştirmesi ile kullanılan yöntemdir Gebelikten korunma yanında cinsel yolla bulaşan hastalıklarada etkili yöntemdir. Lateks allerjisi varsa kullanılmaz.
DİAFRAM(KADIN PREZERVATİFİ): Kauçuktan üretilen lateks ile elde edilen kadının ilişkiden 6 saat önce kendi vajinasının derinine yerleştirip 8-24 saat sonra çıkardığı kullanımı tecrübe gerektiren yöntemdir. Lateks allerjisi varsa kullanılmaz.
Bunlar dışında kısmı bariyer sağlayan spermisitler köpük sünger jel Halka vb vajen içine yerleştirilen veya sıkılan maddeler de belli oranda(doğru kullanımda %90) korunma sağlar
- MEKANİK YÖNTEMLER(SPİRAL VE İMPLANTLAR)
SPİRAL(RIA): Rahim içine yerleştirilen T, Spiral veya halka boncuk şeklinde olabilen bakır altın veya hormon içererek spermin ilerlemesi ve yumurtanın yerleşmesini önleyerek doğum kontrolü sağlayan yöntemlerdir.
İMPLANT: Cilt altında yerleştirilen hormon salgılayarak yumurtlama ve rahime tutunmayı ve sperm lerlemesini engelleyerek gebeliği engelleyen doğum kontro yöntemidir. Genel etki süresi 3 yıl ve etkisi %99.3 tür.
- CERRAHİ(AMELİYAT) İLE DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ:
STERİLİZASYON: Açık veya Tercihen kapalı yöntemler ile vajinal veya abdominal(karın) girilerek ilgili kişide tuba(tüpler) kesilmesi(halk arasında bağlanması) ile yumurtanın rahme ulaşımı engellenerek gebelik engellenmiş olur Bu yöntem kadında tüplerin bağlanması şeklinde olabildiği gibi erkektede VAZEKTOMİ adı verilen işlem ile erkek sperm yollarının kesilmesi(halk arasında bağlanması) ilede yapılabilmektedir. Ayrıca kadında tuba kesilmeden tüplere özel kıskaç(klemp)koymak veya tup içine özel maade yerleştirerek tüp tıkanması sağlanan yöntemler mevcuttur.
DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİNİN GENEL ETKİNLİĞİ;
- Doğum kontrol hapları %99.
- Aylık ve 3 aylık iğneler %99.
- İmplantlar (cilt altı) %99.
- Ertesi gün hapı %80-85.
- Prezervatif (kondom) %98.
- Rahim içi araç (spiral) %98.
- Diyafram %94.
- Spermisit %91.
